Aileler dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarını aşırı hareketlilik, yaramazlık, düşünmeden tehlikeli durumlarda kalma, sürekli konuşma, sabırsızlık, unutkanlık davranışlarıyla gözlemlerler.
Çocukluk çağında dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu
Aileler dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olan çocuklarını aşırı hareketlilik, yaramazlık, düşünmeden tehlikeli durumlarda kalma, sürekli konuşma, sabırsızlık, unutkanlık davranışlarıyla gözlemlerler. Bunlar okul öncesi dönemde göz ardı edilebilir ancak yaşın ilerlemesine rağmen bu sorunların devam etmesi yanı sıra bir çok başka davranış sorunlarıyla da birleşince aileler bu durumlarla başa çıkmakta zorlanarak uzmana başvuruda bulunabilirler. Çocukların İlkokula başlamasıyla sınıf kurallarına uyum sağlamakta zorlanma, yerinden kalkma, sınıf içinde gezme, söz verilmeden konuşma, dersi dinlemekte zorlanma, arkadaşlarıyla uyum sorunları, verilen görevleri unutma, derslerde dikkatsizce hatalar yapma gibi sorunlarla öğretmen tarafından uzmana yönlendirilirler.
DEHB belirtileri nelerdir?
Çocukluk döneminde en yaygın olarak görülen nörogelişimsel bozukluk DEHB dur.
Bu bozukluğun tanısının koyulabilmesi için
belirtilerinin en az 6 sının iki farklı sosyal ortamda yaygın olarak gözlenmesi gerekir.
Bu belirtilerin en az 6 ay süreyle devam etmesi ve işlevselliği bozması gereklidir.
Çocuk ve ergenlerde bu belirtilerin varlığına göre
Dikkat eksikliğinin ön planda olduğu (DE)
Aşırı hareketlilik, hiperaktivite ve dürtüselliğin ön planda olduğu (HD)
Bileşik tip(DE ve HD) olarak tiplere ayrılır.
Aşırı hareketlilik yoksa?
Bir çok bireyde erken yaş döneminde Hiperaktivite ön plandayken zamanla bu belirtiler azalmaktadır. Dikkat eksikliği belirtileri ise ilerleyen okul dönemlerinde akademik sorunların artmasıyla daha çok sorun haline gelmektedir.
İlkokul döneminden itibaren dikkat, konsantrasyon, kısa süreli bellek sorunları sebebiyle zihinsel becerilerinin altında ders başarısı sergileyebilirler. “Zeki ama çalışmıyor/ dersle ilgilenmiyor/ aklı başka yerde ifadeleri sıkça kullanılır. Dürtüsellik, davranışlarının sonucunu değerlendirmekle ilgili sorunlar, yaşına uygun toplumsal davranışlar göstermekte güçlük hem okul yaşantısında hem de aileyle katıldığı sosyal ortamlarda sorunlar yaşamalarına sebep olabilir. Belirtiler aynı zamanda tembel, saf, haylaz, beceriksiz, sakar, sorumsuz gibi olumsuz etiketlenmelere maruz kalmalarına sebep olabilir. Yaşla birlikte özgüven eksikliği ve bunun sonucu oluşan kaçınmalar, dikkat gerektiren işlerden, ödevlerden kaçınma, derslere, okula karşı isteksizlik, arkadaş ortamından geri çekilme, dışlanma, aileyle geçirilen zamanın azalması, sınırlı ilgi alanları, telefon ve bilgisayarda fazla vakit geçirme görülebilir.
DEHB ile birlikte görülen diğer bozukluklar
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğuyla ilgili önemli bir sorun da pek çok başka psikolojik bozukluğun görülme ihtimalinin yüksek olmasıdır.
Konuşma bozuklukları
Altını ıslatma (enürezis nokturna)
Özgül öğrenme bozuklukları (Disleksi, disgrafi, diskalkuli)
Davranım bozuklukları
Karşı olma karşı gelme bozukluğu
Tik bozuklukları
Depresyon
Anksiyete bozuklukları
Obsesif kompulsif bozukluk
Travma sonrası stres bozukluğu
Yeme bozuklukları
Alkol madde bağımlılığı
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu ile hem karışabilen hem de eş tanı alabilen psikolojik bozukluklardır. Birlikte görülme durumları tedavi sürecini de olumsuz etkiler.
Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu tedavisi
Dehb de erken dönemde teşhis ve tedavi seyri önemli ölçüde etkiler. Teşhis ve tedavi için çocuk ve aile ile ilgili ayrıntılı bir görüşme, değerlendirme yapılmalıdır. Çocuğun zihinsel süreçleriyle ilgili bilgi sağlayacak zeka testleri, dikkat testleri, ebeveyn ve öğretmenlere yönelik değerlendirme ölçekleri sıkça kullanılır.
Tedavi ilaç tedavisi, terapi, ebeveyn danışmanlığı ve psikoeğitimi kapsar. Aile, okul ve öğretmenlerin işbirliği çocuğun her alanda işlevselliğinin artmasına yardımcı olacaktır.
Çocuğun güçlü ve zayıf becerilerini öğrenip bunları zihin egzersizleri ve eğitimlerle geliştirmek/ desteklemek, görsel/işitsel/ dokunsal hangi alana yatkınsa buna uygun öğrenme metotlarıyla ders çalışmasını sağlamak, uygun eğitim ortamı sağlamak olumlu davranışlarını pekiştirmek çocuğun yararına olacaktır.
Aile ve çocuğun iletişim becerilerini geliştirmek ruh sağlığının korunmasında faydalı olacaktır.